«کریم خان زند»؛ او که هرگز خود را شاه نخواند
تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۵۴۴۸۱
کتاب کریم خان زند، اگر نگوییم قدیمی اما چندان هم جدید نیست و از جمله کتاب‌هایی است که سال‌ها قبل، برای گروه سنی جوان تدوین و منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، کتاب کریم‌خان زند، شرح زندگی کریم خان معروف به وکیل‌الرعایا، بنیان‌گذار سلسله زندیه یعنی همان پادشاهی است که در زمان حکومتش، پرچم ایران را بر بالای دروازه‌های شهر بصره برافراشت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نویسنده کتاب زنده‌یاد «عبدالحسین نوایی» است که به سال ۱۳۰۲ در تهران زاده شد و چنان‌که خود نوشته از نخستین روزهایی که به دبیرستان راه یافت، شور و شوق فراوانی به مطالعه مطالب تاریخی و بررسی موضوع‌های مختلف مربوط به تاریخ ایران را در خود احساس می‌کرد و همین شور و شوق او را واداشت تا تحصیل در شاخه ادبی را دنبال کند و مطالعات تاریخی را ادامه دهد و کتاب‌های متعدد تاریخی می‌نویسد.
این شیفتگی و علاقه فراوان به مطالعه تاریخ پس از ورود به دانشگاه و گرفتن لیسانس ادبیات فارسی همچنان ادامه یافت و از آن پس یکسره به تاریخ پرداخت و تا آن‌جا که میسر بود، کتاب‌های تاریخی را مطالعه می‌کرد تا هر چه بیشتر با گذشته پر نشیب و فراز کشور ایران آشنا شود.
آن مرحوم از دریافت لیسانس به فرانسه رفت و از دانشگاه سوربن موفق به دریافت دانشنامه دکتری شد و در مهرماه سال ۸۳ درگذشت.
وی کتاب «کریم خان زند» که چاپ اول آن در سال ۱۳۴۴ بوده و در سال ۱۳۴۸ به چاپ دوم رسیده است را، به واسطه چاپخانه بانک بازرگانی منتشر و در آغازینه کتابش آن را به «ارواح مطهر شهدای گمنام تاریخ ایران» تقدیم کرده است.
کتاب در ۱۲ فصل تدوین شده که که در فصل اول به واخر کار دوره نادر شاه افشار اشاره دارد و در فصل پایانی، پایان کار سلسله زند را بازخوانی و از شخصیت ساده، جنگاور و بی آلایش کریم خان نوشتارهایی بیان کرده است.
آشوب‌های پس از افشاریه«ایران پس از نادر و پیش از کریم خان»، عنوان فصل نخست این مجموعه است؛ در این نوشتار آمده که علی‌قلی خان برادر زاده نادر پس از آنکه سرداران شورشی سر نادر را از بدنش جدا کردند و برای وی فرستادند، مدت بسیار کوتاهی با عنوان عادل‌شاه حکومت کرد و همین شخص با برادرش ابراهیم شاه بر سر حکومت به نزاع برخاست و پس از مدتی هر دو برادر توسط شورشیان به قتل رسیدند، تا حکومت نادری دوامی نداشته باشد و تا مدتی آشوب در اولاد نادر حکمفرما بود و مردم سیه روز خراسان زیر سلطه مشتی فردبی کفایت و سنگدل رنج‌ها می‌کشیدند.
در همین فصل نوشته‌اند که ظلم و ستم نادر از بین رفته بود و جای آن را هرج و مرج و زورگویی گردن‌کشان و سرداران گرفته بود، به دیگر بیان ستمگر با کفایت از میان رفته و زورگویان بی کفایت جای او را گرفته بود.
حالا آشفتگی‌ها و خانه خرابی‌هایی که محمود و اشرف افغان پس از صفویه ایجاد کرده بودند و نادرشاه افشار بساطشان را جمع کرده و کشور را به سامان رسانده بود، به شکلی دیگر با هرج و مرج و نزاع بازگشته بود و حاکمی باید که این وضعیت را به سامان کند و ایران و ایرانی را از رنج مدام نجات دهد.
فصل دوم کتاب؛ به کریم خان و ایل و طایفه لُر او اختصاص دارد؛ کریم بیگ یا کریم توشمال، عناوین دیگر سرسلسله‌دار زند هستند. درباره مهارت و قدرت کریم خان نوشته شده که کریم خان در زمان تصرف اصفهان، سواری را با نیزه از پشت اسب برداشت و بر زمین می‌زند.
در صفحه ۴۴ کتاب از مرکز توپخانه و مهمات دوره افشاریه نوشته‌اند و اینکه نادر شاه کرمانشاه ولایت سرحدی ایران و عثمانی را مرکز مهمات و توپخانه حکومتش قرار داده بود تا به منطقه بین‌النهرین و محل نزاع با عثمانی نزدیک باشد.
عزیمت‌ها و سربازکشی‌های مداوم کریم‌خان بین ولایات مختلف از سنندج و کرمانشاه تا اصفهان و فارس و اتفاقات آن و همچنین نام‌هایی از خاندان قاجار یعنی همان سلسله بعدی حاکم بر ایران، در صفحات بعدی جای گرفته و از فتوحات سپاه زندیه نوشته است.
در صفحاتی از کتاب درباره جنگاوری‌های کریم توشمال، به‌ویژه در مواجهه با دولت عثمانی و نیز از نبرد سخت با طایفه لیراوی که در کوهستان سکونت داشتند نوشته شده که پس از همین رخداد که کشتار زیادی هم به همراه داشت بود، که خان زندیه از روز دوم ماه صفر سال ۱۱۷۹ قمری وارد شیراز شد و از آن پس به مدت ۱۴ سال از این شهر بیرون نرفت.
مؤلف از این دوره ۱۴ ساله با عنوان دوران آرامش و آسایش یاد کرده و آن را مرهمی شفابخش برای التیام دردهای ایرانیان یاد کرده است.
محمدامین خان، تقی‌خان، محمدحسن خان قاجار، قلی تفنگ ساز، علی‌خان شاهسون، نظرعلی خان، میرمهنا، ذوالفقار خان، ولی‌خان افشار، علی مرادخان، زکی خان، آقامحمد ماربینی اصفهانی، عمر پاشا، صادق خان، استظهارالدوله نام و نشان‌های شماری از مردان در این کتاب هستند.
۴۰ سال بعد...در صفحه ۱۲۰ کتاب از به دنیا آمدن «فتحعلی‌شاه قاجار» در دامغان از تیره عزالدینلو قاجار، یعنی همان شاهی که بعدها حدود ۴۰ سال بر ایران حکومت می‌کند نیز سخن به میان آمده است.
صفحات میانی کتاب به دوران مرگ شاه زنده و آشوب‌ها و برادرکشی‌های بعد از این اتفاق اختصاص یافته است. در باب مرگ شاه زند نوشته‌اند، میرزا صادق نامی نویسنده کتاب «تاریخ گیتی‌گشا» که مورّخ رسمی سلطنت کریم‌خان و اعقاب اوست، با آن عبارات سنگین خود درباره مرگ کریم‌خان زند چنین می‌نویسد: مدتی بود که مزاج اقدس شهریار زمان، از حدّ اعتدال منحرف و آفتاب ذاتِ با برکات از حدوث عسر منخسف گردید.
وجود مسعود از عین‌الکمال آفت دیده، ناخوشی‌ها متعاقب به مزاج وهّاج رسیده، حکمای خذاقت‌پیشه و اطبّای صاحب‌اندیشه چندان که در معالجه اهتمام می‌نمودند جلاب‌های مجرّب بر آن جناب چاره پذیر نمی‌گشت و درد شکم لحظه به لحظه روی در تزاید می‌نهاد تا روز سیزدهم صفر، به طوری که از این عبارات سنگین ساختگی پر لفظ کم معنی برمی‌آید، کریم‌خان از مدّتی پیش علیل و رنجور بوده و بر اثر درد شکم سرانجام فوت کرده است.
روز سیزدهم صفر ۱۱۹۳ قمری پس از تحمل یک سال بیماری درگذشت و با مرگ وی، آشوب و فتنه ایران را فراگرفت.
فصل ششم کتاب به معرفی و احوال دو تن از وزرای کریم خان به نام‌های میرزا محمد جعفر اصفهانی و میرزا محمدحسین فراهانی و فصل هفتم به سیاست داخلی و سازمان کشوری زندیه اختصاص دارد.
ریکا عنوان افرادی در حدود ۳۰۰ نفر مأمور بود تا در کوچه و بازار بچرخند و به مردم درباره نظافت معابر و بیرون منازل تذکر دهند تا همه جا را تمیز کنند و پاکیزه نگه دارند که در اصطلاح به این افراد ریکا می‌گفته‌اند.
کریم خان از جریانات سیاسی قرن هجدهم میلادی به کلی بی‌اطلاع بوده و تنها تلاش کرده ایران را از تجاوزات بیگانه مصون نگه دارد.
نیز در کتاب قید شده که روابط تجاری به روسیه مبتنی بر قرار داده ۱۵۱۷ در زمان پتر کبیر بوده و حتی پس از سقوط صفویه تا تا زمان زندیه تداوم داشته است.
انگلیس‌ها نیز طی قراردادی و با شرایطی در جزیره خارک و جنوب کشورمان حضور داشته و فعالیت‌های تجاری داشته‌اند.
ابوتراب نمک به حرامخان زند مردی بود به تمام معنی ساده؛ با اینکه بر سراسر ایران زمین به جز خراسان حکمت می‌کرد، هیچ وقت خود را شاه نخواند و خود را وکیل الدوله و نائب‌السلطنه می‌دانست و اگر کسی او را شاه خطاب می‌کرد در پاسخ می‌گفت: شاه ابوتراب نمک به حرام است که هر روز خود را به دامن کسی می‌اندازد.
و باز در باب بزرگ منشی و حق شناسی کریم خان در صفحه ۲۵۳ نوشته شده که اگر مرد آن است که در کشاکش دهر همچو سنگ زیرین آسیا باشد، کریم خان یک مرد تمام عیار بوده است.
ورق‌های پایانی این مکتوبه بلند، ویژگی‌های شخصیتی و نقل داستان‌هایی از نحوه رفتار و منش کریم خان را روایت کرده و در فصل دهم به بناهای دوره کریم خانی به‌ویژه در شیراز اشاره شده، شیرازی که پس از ۱۴ سال حکومت کریم خان به دست آغا محمدخان قاجار افتاد و این ابیات در این زمان سروده شد:
گردون به زمانه خاک غم ریخت، دریغ / با شهد طرب زهر غم آمیخت، دریغ
از کینه دور فلک جورسرشت / شیرازه شیراز ز هم ریخت، دریغ
در خاتمه بیان این جمله از زبان جلال‌الدین میرزای قاجار، مؤلف نامه خسروان که به دشمن خاندانش نظر خوشی نداشته است خالی از لطف نیست.
او می‌گوید: گمان نمی‌کنم از آغاز جهان که این همه شهریاران آمده‌اند، هیچیک را چنین خوی نیک بوده باشد. والسلام
یادداشت از: محمودافشاری- خبرنگار ایمنا
کد خبر 692895منبع: ایمنا
کلیدواژه: سلسله زندیه کریم خان زند دوره زندیه نادر شاه افشار شیراز وکیل الرعایا عبدالحسین نوایی دانشگاه سوربن بین النهرین عثمانی روسیه انگلستان دولت عثمانی خراسان کرمانشاه فتحعلی شاه آغامحمدخان قاجار صفویه ضرب سکه کتاب بروجرد شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق کریم خان زند
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۵۴۴۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مرکز مطالعات عراق با ۱۰۰ عنوان به نمایشگاه کتاب می آید
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد قاسم الهاشمی عضو مرکز مطالعات عراق درباره حضور در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: مرکز مطالعات عراق با هدف معرفی آثار و عرضه تولیدات جدید خود با محوریت تثبیت فرهنگ مقاومت، امسال نیز با ۴۰ عنوان کتاب تازه انتشار یافته در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت می‌کند و در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب نیز برنامه‌های متعددی را تدارک دیده است.
وی افزود: مرکز مطالعات عراق تاکنون ۱۹۵ عنوان کتاب منتشر کرده است، از میان کتاب‌هایی که منتشر کردیم امسال با ۱۰۰ عنوان کتاب شرکت می‌کنیم که از این تعداد ۴۰ عنوان کتاب جدید و چاپ اولی در غرفه مرکز مطالعات عراق در بخش بین الملل نمایشگاه عرضه خواهد شد. این کتاب‌ها به موضوعات مختلفی از جمله گفتمان مقاومت می‌پردازد و هدف آنها تثبیت فرهنگ مقاومت در میان ملت عراق و انتقال دقیق تفکر و آرمان‌های مکتب امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (دام ظله) به ملت عراق است. به خصوص اینکه شهید سلیمانی نیز شاگرد همین مکتب آسمانی بود.
الهاشمی در ادامه سخنان خود گفت: نمایشگاه بین المللی کتاب نقش مهمی در برملا کردن دروغ‌ها و ادعاهای بی اساس رسانه‌های غربی دارد و بر این اساس می‌توان این رویداد مهم فرهنگی را یکی از مصادیق مهم جهاد تبیین که همیشه مورد تاکید مقام معظم رهبری (دام ظله) بوده، تلقی کرد. نمایشگاه بین المللی کتاب به تمام ملت‌های جهان نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر تمام موفقیت‌ها و دستاوردهای چشمگیر خود، در زمینه‌های علمی و فکری نیز پیشتاز است بر همین اساس این نمایشگاه می‌تواند بر اساس دیپلماسی فرهنگی روابط بین جمهوری اسلامی ایران و عراق با سایر کشورها بخصوص کشورهای همسایه و مسلمان را بر اساس ارزش‌های فکری و انسانی مشترک بنا نهد.
عضو مرکز مطالعات عراق با اشاره به «بخوانیم و بسازیم» شعار امسال نمایشگاه کتاب تهران ادامه داد: این شعار از منظر فلسفه علم و دانش، یک شعار اساسی و بنیادی است، چرا که بدون خواندن که گام اول علم آموزی است، نمی‌توان چیزی را ساخت از سوی دیگر پر واضح است که ساختن بدون علم نتیجه‌ای به جز نابودی و ویرانی نخواهد داشت. نمایشگاه کتاب سنگ بنای ترویج فرهنگ کتابخوانی به شمار می‌رود. به خصوص اگر تنوع گروه‌های مخاطب از نظر علمی و سنی و زبانی و تخصصی مد نظر قرار گیرد که این امر در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران کاملاً مشهود بوده است.
وی افزود: نمایشگاه کتاب در یک برهه ۱۰ روزه نمی‌تواند به یک پاتوق فرهنگی به معنای کامل آن تبدیل شود. اما پاتوق‌ها و مراکز دائمی فرهنگی و فکری در ایران می‌توانند از این نمایشگاه برای معرفی خود به اقشاری که جذب چنین فضاهایی می‌شوند استفاده کنند. در مورد صنعت نشر نیز عوامل متعددی دخیل است که باید همه جوانب آن مورد بررسی قرار گیرد، به نظر می‌رسد استفاده از فضای مجازی در زمینه‌های مختلف ادبی و تحقیقاتی و تفریحی و حتی علم آموزی، یک چالش بزرگ پیش روی صنعت نشر است که باید توسط کارگروه‌های تخصصی مطالعه و بررسی شود.
الهاشمی ادامه داد: بی شک مسؤولان فرهنگی ایران با برگزاری نمایشگاه کتاب وظیفه خطیری در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه دارند تا نمایندگان این کشورها با حضور در نمایشگاه کتاب بتوانند محصولات فرهنگی خود را با ایران مبادله کنند. در این زمینه اولین مشکلی که در مسیر تبادل فرهنگی خودنمایی می‌کند، تفاوت زبانی است. به خصوص اینکه نیمی از همسایگان ایران از نظر مسافتی مرزهای طولانی با سایر کشورهای عربی دارند، لذا می‌توان به عنوان گام نخست برای بهبود تبادل فرهنگی، توجه به تفاوت‌های زبانی و ادبی و فرهنگی را مد نظر قرار داد تا با مدیریت صحیح این چالش، مسیر تبادل محصولات فرهنگی هموار شود.
وی گفت: انتخاب کشور یمن به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب بسیار انتخاب به موقع و به جایی بود که مسؤولان برگزاری نمایشگاه کتاب انجام دادند، زیرا در این برهه از زمان برادران مسلمان یمنی به حمایت از مردم مظلوم غزه به پا خواستند. همانطور که همه می‌دانند، جمهوری اسلامی ایران از زمان شکل‌گیری خود منادی آزادی ملت‌های تحت ستم از ظلم و اشغالگری بوده و امام خمینی (ره) بارها این موضوع را در سخنرانی‌های متعددی خود بیان کرده‌اند، لذا طبیعی است که در این نمایشگاه موضوع فلسطین و غزه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، به خصوص اینکه در سال گذشته شاهد یکی از بزرگترین عملیات‌های موفقیت آمیز مردم مظلوم فلسطین و غزه بر علیه رژیم اشغالگر صهیونیستی بودیم.
عضو مرکز مطالعات عراق افزود: این تصمیم مقامات باعث توجه بیشتر ملت‌های جهان، به خصوص ملت‌های مسلمان به نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، و در پی آن توجه به آرمان‌ها و ارزش‌های رسمی و اصلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران می‌شود تا مردم دنیا بدانند که تنها مدافع واقعی ملت‌های مظلوم در برابر استکبار و استثمار و استعمار، ایران است که شجاعانه و با تمام توان، به این مسیر ادامه می‌دهد.
کد خبر 6095478
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟